Socjalistyczna Kuba

Chociaż w walce z dyktaturą Batisty uczestniczyło wiele rozmaitych sił i grup, w oczach prostych Kubańczyków głównymi bohaterami rewolucji byli Fidel Castro i bojownicy Armii Powstańczej. Dlatego to właśnie do nich należała decyzja dotycząca przyszłości rewolucyjnej Kuby. W tej kwestii w obozie Fidela istniały dwa podstawowe poglądy. Pogląd pierwszy: należy najszybciej jak to możliwe przywrócić wolności obywatelskie, przeprowadzić demokratyczne wybory i w przyszłości trzymać się demokratycznego modelu rozwoju. Uznając konieczność nowego podziału ziemi, nacjonalizacji służb komunalnych i zmniejszenia zagranicznych wpływów w gospodarce, stronnicy tego poglądu występowali przeciwko współpracy z komunistami i krajami obozu radzieckiego.

Druga frakcja opowiadała się za rewolucyjną dyktaturą, pełną nacjonalizacją przemysłu i rolnictwa, związkiem z komunistami kubańskimi i współpracą ekonomiczną z krajami obozu socjalistycznego na czele ze Związkiem Radzieckim. Na czele tej frakcji stał brat Fidela Castro Raul i argentyński rewolucjonista Ernesto Guevara. W końcu października 1959 roku Fidel ostatecznie przyjął ich punkt widzenia.

Konfrontacja ze Stanami Zjednoczonymi

W maju 1959 roku rząd rewolucyjny przeprowadził poważną reformę agrarną i znacjonalizował zakłady przemysłu cukrowego, których właścicielami byli głównie kapitaliści amerykańscy. W 1960 roku Ameryka wprowadziła embargo na przywóz cukru z Kuby, zakazała także swoim znajdującym się na Kubie rafineriom ropy naftowej przetwarzania przywożonej na Kubę ropy naftowej. Kuba odpowiedziała całkowitą nacjonalizacją całej własności należącej do Stanów Zjednoczonych. Ameryka zrywa dyplomatyczne stosunki z Kubą i wprowadza embargo na dostawy wszystkich towarów z wyspy i na wyspę.

W 1961 roku Stany Zjednoczone dokonały próby obalenia reżimu Castro; na wyspie wylądował oddział wojskowy złożony z Kubańczyków, którzy uciekli do Stanów Zjednoczonych po zwycięstwie rewolucji. Desant organizowany przez CIA zakończył się całkowitą klęską. Oddział liczący ponad 1400 ludzi został szybko unieszkodliwiony, większa część z nich została aresztowana.

W 1962 roku Fidel Castro proklamuje „socjalistyczny charakter” rządu rewolucyjnego. Krok ten należy interpretować jako w pełni logiczny, chociaż po części wymuszony, ukłon w stronę ZSRR – Związek Radziecki lubił pomagać państwom socjalistycznym, szczególnie tym, które mogły się pochwalić tak strategicznym położeniem. Tymczasem na skutek zerwania więzów ekonomicznych ze Stanami Zjednoczonymi Kuba pilnie potrzebowała ekonomicznej i wojskowej pomocy.

Przez wiele dziesiątków lat Związek Radziecki aktywnie pomagał socjalistycznej Kubie, dostarczając na wyspę ropę naftową, technikę, żywność, inżynierów i specjalistów w dziedzinie wojskowości. ZSRR był także głównym nabywcą kubańskiego cukru – podstawowego towaru eksportowego Kuby.

Kryzys Kubański, działania wojenne poza krajem

W 1962 roku na Kubie zostały rozmieszczone radzieckie pociski nuklearne średniego zasięgu; wywołało to wyjątkowo ostrą reakcję ze strony Stanów Zjednoczonych. Rakiety mogły z łatwością dosięgnąć dowolnego celu na terytorium Stanów, tzn. czyniły w istocie Amerykanów całkowicie bezbronnymi wobec radzieckiego zagrożenia jądrowego. Ameryka natychmiast wprowadziła morską blokadę Kuby i ogłosiła, że jest gotowa do wysadzenia swoich wojsk na wyspie. Miesięczny okres skrajnego napięcia, który po tym nastąpił i nieomal nie przekształcił się w globalny konflikt jądrowy, znany jest w historii jako Kryzys kubański. W rezultacie Związek Radziecki zobowiązał się wywieźć rakiety z Kuby w zamian za obietnicę Stanów Zjednoczonych nie przeprowadzania na wyspie operacji wojskowej.

W drugiej połowie lat sześćdziesiątych na Kubie zostaje z powodzeniem wprowadzony system socjalistyczny w gospodarce, tzn. gospodarka planowa z w pełni znacjonalizowanym przemysłem i rolnictwem, organizowanymi na wzór radziecki. Jednocześnie Kuba aktywnie wspiera rozmaite siły rewolucyjne działające na terytorium Afryki i w szeregu krajów ameryki łacińskiej.

W 1975 roku wysyła do Angoli wojskowy kontyngent liczący 20 tysięcy ludzi. Grupa uczestniczy w walkach po stronie rządu Angoli przeciwko formacjom opozycyjnym i wspierającym ich regularnym wojskom RPA. Kubański rząd wysyłał także swoje oddziały wojskowe do Zairu, Mozambiku, Boliwii i Etiopii, pomagając miejscowym partyzantom w walce o świetlaną socjalistyczną przyszłość. Amerykanie dla przeciwwagi starają się podtrzymywać reakcyjne dyktatury w wielu krajach Afryki i Ameryki Łacińskiej.

Polityczne przemiany lat dziewięćdziesiątych

Rozpad ZSRR i w rezultacie całkowite wstrzymanie pomocy ekonomicznej ze strony krajów obozu socjalistycznego okazały się dla Kuby straszliwym ciosem. Ażeby w jakiś sposób ożywić gospodarkę, rząd zmuszony był dokonać szeregu poważnych przekształceń. W 1991 roku z konstytucji Kuby zostały usunięte wszystkie odnośniki do nauki Marksa i Lenina. W 1993 przyjęto szereg praw, które w istocie zalegalizowały prywatną przedsiębiorczość. Kubańscy farmerzy otrzymali możliwość sprzedawania niektórych nadwyżek produkcyjnych na rynkach kołchozowych. W tym samym roku obywatelom Kuby zezwolono na posiadanie i posługiwanie się dolarami amerykańskimi na równi z walutą narodową. W 1996 roku zagranicznym spółkom pozwolono organizować i rozwijać interesy na terytorium Kuby, w tym także nabywać kubańskie nieruchomości.

Wszystkie te środki, razem z inwestycjami w przemysł turystyczny, pozwoliły Kubie uniknąć katastrofy gospodarczej. Jednak ogólna sytuacja ekonomiczna na wyspie w dalszym ciągu pozostaje ciężka, co czynniki oficjalne tłumaczą nie do końca urzeczywistnionym systemem gospodarki socjalistycznej i polityką dotkliwych sankcji wprowadzonych przez Stany Zjednoczone.